یائسگی، یک بخشِ طبیعی از زندگی زنان است؛ اما می‌تواند استرس و اضطراب شدیدی به دنبال داشته باشد. شاید علت آن باشد که باورهای غلطِ فراوانی
در مورد یائسگی وجود دارد؛ به‌عنوان مثال این باور که زنان یائسه، از میل جنسی برخوردار نیستند یا همواره از نظرِ جنسی سرد هستند.
یکی دیگر از دلایلی که باعث می‌شود یائسگی، با احساس استرس همراه باشد این است که با نگرش‌های منفی احاطه شده است و حتی عده‌ای از طریق آن، به برچسب‌زنی در مورد زنان می‌پردازند. از جمله این برچسب‌ها آن است که بسیاری از مردم، زنانی را که به این مرحله از زندگی رسیده‌اند، افرادی پیر و سالخورده می‌پندارند که بابت تغییرات در بدنِ خود احساس شرم می‌کنند! اما در حقیقت، یائسگی تنها بخشی دیگر از «انسان بودن» است!
برخی از زنان علاوه بر گُرگرفتگی، دیگر علائمِ فیزیکی (مانند خشکیِ واژن) و تغییرات خُلقی را نیز در دوران پیش از یائسگی تجربه می‌کنند. «خشکی واژن» به معنای نازک شدن دیوارهی واژن و ملتهب شدن آن بر اثر کاهش هورمونِ استروژن یا ابتلا به برخی بیماری‌ها و عفونت‌های زنان است. این عارضه، به تجربه‌ی رابطه‌ی جنسی بدون لذت و درد در حین دخول منجر می‌گردد.
از طرفی دیگر، یائسگیِ مردان (آندروپوز) با تغییرات هورمونی، فیزیولوژیک و شیمیایی آغاز می‌شود. آندروپوز معمولا در مردان چهل تا پنجاه‌و‌پنج‌ساله رخ می‌دهد و بر تمام جنبه‌های زندگی یک مرد تاثیر می‌گذارد. تغییرات خلقیِ مرتبط با آندروپوز ممکن است شاملِ احساساتی مانند غم و اندوه، افسردگی، تحریک‌پذیری، اضطراب، کاهش عزت‌نفس، خشمِ انفجاری، فقدان انگیزه، خستگی یا فرسودگی، مشکلات مربوط به حافظه، مشکل در توجه و تمرکز بر وظایف، بی‌خوابی به دلیل تعریق شبانه باشد. همچنین یائسگی در مردان می‌تواند اختلالات جنسی (مانند اختلال نعوظ) و افکار خودکشی را به دنبال داشته باشد.
چرخه‌ی قاعدگی
چرخه‌ی قاعدگیِ شما مجموعه مراحلی است که به صورت ماهانه رخ می‌دهد. هر مرحله از این فرآیند، ویژگی‌های منحصربه‌فردِ خود را دارد. چرخه‌ی قاعدگی در فواصل بیست‌و‌هشت‌روزه تکرار می‌شود و به‌واسطه‌ی هورمون‌هایی که توسط مغز، تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی (یک جفت غده، واقع در بالای کلیه‌ها) ترشح می‌شود، کنترل می‌شود. در واقع، این هورمون‌ها چرخه‌ی قاعدگی شما را کنترل می‌کنند:
استروژن: یک هورمونِ جنسی زنانه که توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شود و وظیفه دارد که هر ماه، بدن شما را برای بارداری آماده کند. استروژن در مقاطع خاصی از هر ماه، باعث ایجاد تغییراتی در دیوارهی واژن، مخاط دهانه‌ی رحم (ترشح شفاف از سلول‌های دیوارهی دهانه رحم)، لایه‌ی درونی زهدان (بافتی که رحم را می‌پوشاند) و دیگر اندام‌های تولید مثل می‌شود. از طرفی دیگر، این هورمون بر میزان حساسیت شما به دردِ دوران قاعدگی تاثیرگذار خواهد بود.
پروژسترون: یک هورمون جنسی زنانه که توسط بخشی از تخمدان تحت‌عنوانِ کُرپِ زرد (جسم زرد) در میانه‌ی چرخه‌ی قاعدگی ترشح می‌شود؛ درست پس از آزاد شدن تخمک (تخمک‌گذاری). پروژسترون به رشد دیوارهی رحم در دوران بارداری کمک می‌کند و در صورت عدم بارداری، مانع انقباضات رحمی در دوران قاعدگی می‌شود.
بارداری و یائسگی
یائسگی، تنها عاملی نیست که زندگی یک زن را دستخوش تغییر قرار می‌دهد. بلکه بدن زنان در دوران بارداری و پس از زایمان نیز تغییر می‌کند. یائسگی و بارداری دو فرآیند متفاوت هستند. در حالی که یائسگی یک فرآیند طبیعی محسوب می‌شود، اما برای برخی از زنان می‌تواند عاملی استرس‌زا باشد، زیرا آن‌ها نسبت به شرایط پیش‌آمده تصور دقیقی ندارند یا در مورد نحوه‌ی کنار آمدن با احساساتِ خود دچار سردرگمی هستند.
قبل از یائسگی
پیش از شروعِ یائسگی، یک مرحله‌ی انتقالی آغاز می‌شود که دربرگیرنده‌ی سال‌های منتهی به یائسگی است. در این مرحله، تخمدان‌ها، تولید هورمون‌ها را به‌تدریج کاهش می‌دهند. این وضعیت می‌تواند منجر به علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و تغییرات خُلقی شود.
مراحل اولیه‌‌ی یائسگی
باید توجه داشت که «یائسگی یک فرآیند طبیعی است، نه یک بیماری.» یائسگی ابدا به معنای پایان یافتن زندگی نیست. این بدان معنا نیست که شما به‌عنوان یک زن در حال پیر شدن، ضعیف شدن یا مغلوب شدن هستید. احتمالا به کَرات شنیده‌اید که یائسگی نشانه‌ی پیری است، اما ضروری است که بدانید که این باور «نادرست» است. در واقع، اغلب زنان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ زندگی خود همچنان نیز می‌توانند از زندگی جنسیِ سالمی برخوردار باشند. حتی برخی از زنان اذعان کرده‌اند که در دوران یائسگی، زندگی جنسی آن‌ها بهبود یافته است!
هنگامی که افراد، کلمه‌ی «یائسگی» را به زبان می‌آورند، غالبا به مراحل قبل از یائسگی (سال‌های منتهی به یائسگی) اشاره می‌کنند. این وضعیت، ممکن است برای افرادی که در گذشته آن را تجربه نکرده‌اند، کمی گیج‌کننده باشد؛ زیرا یک وضعیت ناخوشایند به نظر می‌رسد. اما تجربه‌ی دوره‌ی قبل از یائسگی، به این معنا نیست که پریودِ شما متوقف شده است؛ بلکه بیشتر شبیه آغاز مجددِ قاعدگی پس از سال‌هاست!
یائسگی از طریق جراحی
یائسگی از طریق جراحی، می‌تواند از طریق خارج ساختن تخمدان‌ها از بدن ایجاد شود. همچنین این نوع یائسگی ممکن است زمانی رخ دهد که فرد، جراحی هیسترکتومی (برداشتن رحم) انجام دهد.
این فرآیند- با توجه به علت ایجاد آن- ممکن است موقت یا دائمی باشد. برخی از زنان، پس از درمان سرطان از طریق خارج ساختنِ تخمدان‌ها، رحم یا سایر اندام‌های تناسلی یائسه می‌شوند.
علائم یائسگی
علائم یائسگی ممکن است شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، کاهش میل جنسی، تغییرات خلقی و افسردگی باشد.
یائسگی و افزایش وزن
باید به این نکته توجه داشته باشید که «افزایش وزن» همواره یک مشکل سلامتیِ مرتبط با سن محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند یکی از علائم یائسگی باشد. یک مطالعه نشان داده است که ۹۲ درصد از زنانی که در دوران یائسگی با افزایش وزن مواجه شده‌اند، سالم بوده‌اند و پیش از یائسگی، شرایطی مانند فشار خون بالا یا دیابت نداشته‌اند. این بدان معناست که با افزایش سن، مدیریت شاخصِ توده‌ی بدنی (BMI) از اهمیت بالایی برخوردار است. در چنین شرایطی، شما باید همواره بر شاخص توده‌ی بدنی خود نظارت داشته باشید، حتی اگر تصور نمی‌کنید که خطرِ چاقی یا سایر مشکلات سلامتی شما را تهدید می‌کند.
اگر به‌تازگی متوجه شد‌ه‌اید که شلوار جین شما تنگ‌تر شده است یا لباس‌هایتان نسبت به قبل متفاوت به نظر می‌رسند، ممکن است وقتِ آن رسیده باشد که به رژیم غذایی و عادات ورزشی خود سر‌و‌سامانی بدهید. هیچ فرمول جادویی برای کاهش وزن- پس از شروع یائسگی- وجود ندارد، اما خوردن غذاهای سالم و ورزش منظم دو راهکار موثر در این راستا محسوب می‌شوند.
درمان جایگزینیِ هورمون (HRT) و یائسگی
درمان جایگزینی هورمون (HRT) متداول‌ترین درمان برای یائسگی است. HRT نوعی هورمون‌درمانی است که جایگزینِ برخی از هورمون‌های از دست‌رفته‌ی ناشی از فرآیند یائسگی می‌شود؛ هورمون‌هایی که کاهشِ آن‌ها می‌تواند منجر به علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و تغییرات خلقی شود. یکی دیگر از فواید HRT، بهبود بیماری‌های مزمن مانند پوکی استخوان و آرتریت است.
به‌طور کلی، درمان HRT دو نوع است:
۱- استروژن
۲- درمان ترکیبیِ استروژن و پروژسترون
روش اول معمولا قبل از تکمیلِ یائسگی آغاز می‌شود تا بتواند به کاهش علائم یا پیشگیری از آن‌ها کمک کند. هنگامی که دوره‌ی تغییر خود را پشت سر می‌گذارید، باید از درمان دوم، یعنی مصرف ترکیبی استروژن و پروژسترون بهره ببرید و این درمان را تا زمانی که بدن شما تولید هورمون‌های خود را به طور طبیعی متوقف کند (معمولا ۱۰ سال پس از آخرین چرخه‌ی قاعدگی) یا تا ۵۶ سالگی ادامه دهید. لازم به ذکر است که مابین این دو شرط، اولویت با گزینه‌ای است که زودتر رخ دهد.
استرس و یائسگی
استرس می‌تواند شرایط یائسگی را بدتر کند. این واقعیتی است که بخش عمده‌ای از زنان در دوره‌ی انتقالِ خود به دوران یائسگی و حتی پس از آن تجربه می‌کنند. استرس می‌تواند علائم یائسگی را هم در کوتاه‌مدت و هم در طولانی‌مدت شدیدتر کند. تاثیرِ استرس تا حدی است که می‌تواند منجر به ظهورِ زودهنگام علائم یائسگی و تغییراتِ خلقی شدیدتر شود. اگر با استرس درگیر هستید، این امکان وجود دارد که علائم جسمانیِ مرتبط با یائسگیِ شما نسبت به علائم یائسگیِ افرادی که در دهه‌های چهل یا پنجاه زندگیِ خود استرس کمتری را تجربه کرده‌اند، شدیدتر باشد.
استرس همچنین می‌تواند باعث شود علائم یائسگی بسیار طولانی‌تر از حد معمول باشد. بنابراین اگر برای چند هفته‌‌ی متوالی تحت فشار بوده‌اید، باید بدانید این فشار می‌تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی یا اضطرابِ شما ممکن است به‌قدری شدید باشد که از حد معمول خود طولانی‌تر شود؛ تا جایی که شما برای برطرف ساختن آن و پیش از بازگشت به سطح عملکردِ عادی، به درمان توسط یک متخصص نیاز داشته باشید.
یائسگی مردان (آندروپوز)
یائسگی مردان (آندروپوز) یک واقعیت است؛ اما در مورد آن بسیار کمتر از یائسگی زنان صحبت می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که یائسگی، یک فرآیند طبیعی محسوب می‌شود؛ نه یک بیماری یا نشانه‌ای از پیری. اما برخی از افراد در دوره‌ی یائسگی، علائم سلامت روان را تجربه می‌کنند. تفاوتِ بین یائسگی زنان و یائسگی مردان (آندروپوز) در این است که یائسگی در زنان ناشی از تغییراتِ هورمونی در بدن است؛ در حالی که یائسگی در مردان (آندروپوز) به دلیلِ تغییرات در سطح تستوسترون- به‌واسطه‌ی افزایش سن- رخ می‌دهد.
سخن پایانی
یائسگی را می‌توان با مصرف دارو نیز درمان کرد. حتی اگر شدت علائم بیش از حد نباشد، شاید بتوانید آن‌ها را از طریق روان‌درمانی یا تغییر سبک زندگیِ خود مدیریت کنید. اگر با هر جنبه‌ای از یائسگی زنان یا یائسگی مردان (آندروپوز) دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید (جسمی یا ذهنی)، لطفا توجه داشته باشید که راه‌حل‌های فراوانی در جهت حمایت از شما وجود دارد!
هرگز فراموش نکنید که یائسگی بخشی طبیعی از زندگی افراد است. یائسگی ممکن است برای برخی از زنان دشوار باشد، اما این بدان معنا نیست که آن را یک دوره‌ی ترسناک یا طاقت‌فرسا تلقی کنیم.
اگر در این ایام، مضطرب یا افسرده هستید، درخواستِ کمک کنید. سعی کنید با یک پزشک، درمانگر یا متخصص مورد‌اعتماد صحبت کنید. این رویکرد می‌تواند شما را- همزمان با سال‌های انتقال به یائسگی- در مسیر سلامت روانیِ بهتری قرار دهد.
مترجم: فرزانه نعمتی